HÜSEYİN GÖKÇE/ANKARA
Girişimcilerin yatırım iştahındaki uzun süre önce başlayan azalma Ağustos ayında da devam etti. Ağustos’ta teşvikli yatırımlar yüzde 56,8 azalarak 54,5 milyar liraya gerilerken, Ocak-Ağustos döneminde yüzde 36,06’lık azalma ile 637,7 milyar liraya indi. Buna karşılık en az 1 milyar liralık yatırım karşılığında verilen Proje Bazlı Teşviklerde ise toplam yatırım tutarı 1 trilyon liranın üzerine çıktı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre teşvik belgeli yatırımlar Ağustos’ta önceki yılın aynı ayına göre yüzde 56,8 azalarak 54 milyar 559 milyon liraya geriledi. Bu dönemde teşvik belgesinden yararlanan proje sayısı yüzde 28,27’lik azalışla 1298’den 931’e indi. Teşvik belgeleri karşılığında taahhüt edilen istihdam ise yüzde 15,58 oranında azalarak 24 bin 344’ten 20 bin 551’e geriledi.
Ocak-Ağustos döneminde ise sabit yatırım tutarı yüzde 36.06 azalarak 997 milyar 518 milyon liradan, 637 milyar 726 milyon dolara indi. Aynı dönemde teşvik belgesine bağlanan yatırım sayısı yüzde 28.13 azalarak 10 bin 594’ten 7 bin 613’e düştü. Öngörülen istihdam ise yüzde 23.73’lük azalışla 220 bin 986’den 168 bin 526’ya indi.
İmalat sanayinde 372,1 milyar lira yatırım
Ocak-Ağustos döneminde sektörel bazda yapılan incelemede en çok yatırımın 372,1 milyar lira ile imalat sanayinde yapıldığı belirlendi. Hizmetler sektöründe 127,5 milyar lira, enerjide 114,7 milyar lira, madencilikte ise 12,6 milyar liralık yatırım yapıldı. Yatırımın en düşük gerçekleştiği sektör ise 10,6 milyar lira ile tarım oldu.
Teşvik istatistikleri Ocak-Ağustos dönemini içeriyor. rağmen, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fatih Kacır, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bakanlığının bütçesine ilişkin yaptığı sunumda Ocak-Ekim dönemine ilişkin düzenlenen belge sayısının 9 bin 538, öngörülen istihdamın ise 203 bin olduğunu söyledi.
En çok yatırım petrol ve doğalgaz için geldi
Başladığı 2017’den bu yana Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında sektörel bazda yapılan değerlendirmeye göre en çok yatırım 326.1 milyar lira ile ham petrol ve doğalgaz sektöründe gerçekleştirilirken, bunu 105.7 milyar lira ile kimyasal gübre ile azotlu bileşiklerin imalatı, 96.6 milyar lira ile de motorlu kara taşıtlarının imalatı takip etti.
Proje bazlıda yatırım sayısı 5 yıllığı geçti
Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamında düzenlenen teşvik belgelerine göre daha cömert teşvik unsurlarının uygulandığı ve en az 1 milyar liralık yatırımlar için verilen Proje Bazlı Teşvik Sisteminde ise başladığı 2017 yılından bu yana toplam yatırım tutarı 1 trilyon 113 milyar liraya ulaştı.
2023 sonuna kadar 56 proje için belge düzenlenirken, bu yılın 10 ayında düzenlenen belge sayısı, uygulama başladığından bu yana verilen toplam belgelerin yarısına ulaştı. Aynı zamanda tüm zamanların en yüksek belge sayısı da yine 2024 yılı 10 aylık döneminde düzenlendi. 2017 ile 2021 döneminde 27 belge düzenlenmiş, 2022’de 14, 2023’te ise 15 belge düzenlenmişti.
Bu zaman diliminde en çok teşvik belgesi 547.9 milyar lira ile 2022 yılında verilmişti. O dönemde de TPAO’nun Zonguldak’taki doğalgaz arama yatırımları için büyük hacimli Proje Bazlı Teşvik belgesi verilmişti. Sanayi Bakanı Mehmet Fatih Kacır, bütçe sunumunda bu yıl 10 aylık dönemde 26 proje için 69 milyar liralık teşvik belgesi düzenlendiğini bildirmişti.