Zafer Özcivan
EKONOMİST
Merakla beklenen ekim ayı enflasyon oranları TÜİK tarafından açıklandı. Merakla beklenen dememin sebebi ise,1.orta vadeli planda öngörülen, mayısta pik yapacağı ve ondan sonra yılın ikinci yarısında pik yapacağı öngörüsüyle yılsonu hedefinin %38 olacağı ve 5 Eylül’de açıklanan son orta vadeli planda revize edilen ve %41,5 olarak hedefin tutmayacağının büyük ihtimal olduğu belli olmasıdır.
Bildiğiniz gibi TÜFE oranı Mayıs ayında yıllık %71,6 ile pik yapmıştı. Daha sonra ise Haziranda %3,60 azalarak %71,60’a, Temmuzda da %9,82 düşerek 61,78 olmuş; sonra da Ağustos’ta %9,81 daha düşerek %49,38’e gerilemiş; eylülde ise enflasyonda düşme oranı %2.59 ile %49,38 3 inmiş, Ekim’de ise neredeyse hiç değişmeden %0,8 gibi bir oranla %48,58 oldu. İşte bu bilgilerden anlaşılacağı gibi geçen yılın aynı aylarının enflasyon oranlarını irdelediğimizde 2023 Haziran ayında 3,92-2023 Temmuz ayında 9,49-2023 Ağustos ayında 9,09-2023 Eylül ayında 4,75 ve 2023 Ekim ayında da 3,43 olarak gerçekleşmişti. Bu bilgileri neden yazdığıma gelince baz etkisinin ne derecede etkili olduğunu açıklamak istedim. Bir de 2024 ve 2023 aylık enflasyon farklarına bakacak olursak;
Haziran %3,92-1,64=2,28
Temmuz %9,49-3,32=6,26
Ağustos %9,09-2,47=6,62
Eylül %4,75-2,97=1,78
Ekim’de de %3,43-2,88=0,55 aylara göre baz etkisini hesaplamış olduk. Bir de bunların yıllık enflasyona etkisini bulmak için toplamını aldığımızda ise %17,49 rakamını buluyoruz. Yani bu ne demek düşme eğilimine giren ve son iki aydan bu yana önemsiz oranda düşen TÜFE oranının baz etkisiyle düştüğü, fiyat artışlarının devam ettiği ve gerçek enflasyonun %48,58+17.49=66,07 olduğunu görebiliyoruz. Bu hesabı yaparken yılbaşından bugüne kadar yapmamız daha sağlıklı olacaktır ama rakamlara fazla boğmak istemiyorum. Demem o ki özellikle Temmuz ve Ağustos ayında görülen yüksek oranlı azalmanın gerçeği yansıtmadığı ve söz konusu azalmanın baz etkisiyle olduğu açıktır. Ayrıca sıkı para politikası uzun süreden bu yana devam ediyor ama Maslow’un ihtiyaç teorisinde belirttiği gibi insanların barınma, beslenme, korunma gibi temel ihtiyaçlarını kesinlikle karşılamak zorundadır. Ne kadar tasarrufa gidilse de bu tür ihtiyaçlar ertelenemez ve insanlar bu ihtiyaçlarını karşılamak için harcama yapmak zorundadır. Dolayısıyla eylül ve ekim aylarında enflasyonun neredeyse aynı seviyede kalmasının bir diğer nedeni de harcamalar konusu ve son yapılan ve geçen ayda enflasyon hesaplarında gözükmeyen akaryakıt, elektrik ve doğalgaz zamlarıdır. Doğalgazda devlet desteğinin tüketime göre güncellenmesi de önümüzdeki ayın yani kasım ayının enflasyon hesaplarında değerlendirilecektir ve kasımda da düşme beklemek pek mümkün gözükmemektedir. Son yapılan yani Ekim ayında gerçekleşen merkez bankası para politikaları kurulunda politika faizinin pas geçilmesinin nedenleri arasında da belirtildiği gibi enflasyon direnç göstermekte bu da faiz indirimin ertelenmesine yol açmaktadır.
5 Eylül’de öngörülen 2024 sonu hedefinin tutması da son derece zor gözüküyor. Bu bağlamda tahmin yapacak olursak %48-50 oranı abartı olmayacaktır.
Açıklanan bilgilere göre Ekim ayı enflasyonu: %2,88, yıllık enflasyon %48,58, yılbaşından bugüne kadar yaşadığımız enflasyon %%39,77 ve 12 aylık ortalamalara göre yaşanan enflasyon oranı da %62.02 olarak kamuoyu ile paylaşılmıştır. Verilen bu bilgilere göre yıllık kira artışı 12 aylık ortalama enflasyon 0ranı olan %62.02 olacaktır.
Bu bilgiler dahilinde asgari ücret yılbaşından bugüne zam yapılmadığı için %39,77 eriyerek gerçek değeri 10 bin 240 TL olmuş, en düşük emekli maaşı da temmuz, ağustos, eylül, ekim ayı enflasyon oranlarının toplamı olan %11,55 oranında azalarak 11 bin 56 TL değerini almıştır. Dolayısıyla her platformda belirttiğim gibi en düşük enflasyon maaşı, asgari ücretle eşitlenmelidir diye bahsettiğim konu kendiliğinden oluşmuştur ama açlık sınırının altında olmamalıdır tezim konu dışı kalmıştır.
TÜİK verilerine göre halkın en çok ihtiyaç duyduğu grupların yıllık ortalamasını almaya çalışalım;
Haberleşme 37,77
Gıda ve alkolsüz içecekler 45,28
Sağlık 51,05,
Konut 89,39,
Eğitim 93,66
ve bunların toplamı olan 317,15’i 5’e böldüğümüzde 63,43 buluyoruz ve yıllık enflasyonun verilen rakamdan farklı olduğu ortaya çıkıyor. Aynı şekilde aynı kalemleri aylık olarak aldığımızda ise ortalama %2,79 çıkmaktadır.